Được người Pháp xây dựng trên một đồi cao ở đường Yết Kiêu vào năm 1925 có diện tích của khu trại giam khoảng 7ha, bao quanh là những bức tường cao 3m kiên cố với các lớp rào bằng thép gai. Với 18 phòng giam và 2 chuồng cọp, thực dân Pháp và Mỹ đã giam cầm những người yêu nước của ta và thực hiện nhiều hành động tra tấn dã man. Người bị nhốt bên trong những phòng này thường bị ngất vì thiếu không khí để thở và tra tấn bằng nhiều hình thức. Trong dãy nhà giam chính, phòng giam số 5 là nơi giam tù chính trị nguy hiểm nhất.

Nhà tù Pleiku ngày nay không còn nguyên vẹn nhưng vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật, dấu vết của cuộc chiến tranh.

Nhà tù Hỏa Lò hay nhà pha Hỏa Lò được xây dựng từ năm 1896, tại Hà Nội. Nơi đây từng giam giữ các nhà nho yêu nước như cụ Phan Bội Châu, Lương Văn Can, Dương Bá Trạc đến các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Trường Chinh, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười… Hiện khu di tích này còn khá nguyên vẹn với nhiều tư liệu và hiện vật quý, đặc biệt là chiếc máy chém được thực dân Pháp dùng lưu động.

Nhà tù Sơn La được thực dân Pháp xây dựng một mặt với mục đích tách rời mối quan hệ giữa tù chính trị với nhân dân. Mặt khác, chúng lợi dụng khí hậu khắc nghiệt, cùng chế độ nhà tù đầy hà khắc dễ gây ra bệnh tật hiểm nghèo để giết dần, giết mòn các chiến sĩ cộng sản, những người Việt Nam yêu nước. Nơi đây đã giam giữ tổng cộng 1.007 lượt tù nhân cộng sản, trong đó có nhiều đồng chí là thành ủy, xứ ủy, ủy viên Trung ương như Lê Duẩn, Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Văn Tiến Dũng, Trần Quốc Hoàn, Lê Đức Thọ, Nguyễn Cơ Thạch, Xuân Thủy, Song Hào… Đặc biệt, nhà tù Sơn La chính là nơi yên nghỉ của đồng chí Tô Hiệu, người lãnh tụ kiên cường và bất khuất của cách mạng Việt Nam trong thời gian bị giam cầm ở đây.

Nhà tù Sơn La hiện nay chỉ còn là một bãi gạch tan hoang vì trải qua hai trận đánh phá bằng bom của giặc. Tuy nhiên, Bảo tàng Sơn La đã được phục chế hai tháp canh và một phần nhà tù, phần còn lại để nguyên trạng vì không sưu tầm được hồ sơ thiết kế, bản vẽ chi tiết… Đến với nhà tù Sơn La, khách du lịch sẽ được chứng kiến hàng trăm hiện vật, những công cụ tra tấn – những chứng tích sống về tội ác dã man của kẻ thù như còng tay, xích sắt, bàn kẹp sắc nhọn… Hiện nay, nhà tù vẫn còn để nguyên trạng các xà lim ngầm, xà lim chéo, trại hai giam, trại ba giam cùng những phòng giam đặc biệt chỉ rộng 1,2m2, nơi từng giam hãm những người cách mạng.

Ảnh: Nell Photography

Nhà tù Côn Đảo chính là một bằng chứng hùng hồn nhất về một địa ngục trần gian mà Pháp, Mỹ đã tạo ra để đàn áp những người con yêu nước trên dải đất hình chữ S. Hệ thống nhà tù này được người Pháp xây dựng để giam giữ những tù phạm đặc biệt nguy hiểm cho chế độ thực dân Pháp như: tù phạm chính trị, tử tù… Địa điểm nổi tiếng nhất ở đây là Chuồng cọp – khu biệt giam khắc nghiệt nhất. Tù nhân ở đây bị giam trong những căn phòng chỉ rộng 5m2, không có giường nằm. Người tù bị cùm chân và phải nằm dưới nền xi măng ẩm thấp, điều kiện vệ sinh và ăn uống rất kém, lại thường xuyên bị tra tấn để hỏi cung. Khi sự thật về nơi này được phanh phui vào năm 1970, sự tàn nhẫn của nó khiến cả thế giới chấn động.

Tọa lạc ở thị trấn An Thới, nhà tù Phú Quốc còn được mệnh danh là “địa ngục trần gian” tại Phú Quốc, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đã giam cầm hàng trăm tù nhân cách mạng với những hình thức tra tấn dã man, đầy man rợ. Trong 6 năm hoạt động, từ ngày 6/7/1967 đến 1/1973, đã có hơn 4.000 người bị chết trong các trại giam, hàng nghìn người bị tàn tật suốt đời. Phía bên trong khu trại giam,BQL di tích cho phục dựng lại hiện vật về các tù binh từng bị giam tại đây cũng như các dụng cụ tra tấn đã được sử dụng. Tại đây, những tội ác của thực dân và đế quốc không chỉ biểu hiện bằng dùi cui, báng súng, mũi giày… mà còn là những hành động tàn bạo như: giam nhốt “chuồng cọp”; lộn vỉ sắt có mấu; đánh bằng chày vồ; đánh bằng roi cá đuối; nhốt trong thùng tôn…

Để hiểu hơn về ý chí kiên cường, bất khuất của các chiến sĩ cách mạng, bạn hãy đến tham quan những nhà tù này. Dù khá ghê rợn và ám ảnh, song đây cũng là những địa điểm thu hút hàng ngàn lượt du khách mỗi năm.